Bệnh Air-sac mite trên chim 7 màu

Chim thở khò khè, hắt hơi, ho, há miệng lúc thở, rung đuôi, chảy nước mũi là những dấu hiệu của bệnh Air-sac mite.

Air-sac mite là căn bệnh rất phổ biến và là nguyên nhân gây chết chim hàng đầu đối với những người mới nuôi chim 7 màu. Tìm hiểu nguyên nhân gây bệnh, cách phòng tránh cũng như cách sử dụng các loại thuốc đặc trị là yêu cầu bắt buộc đối với những người đang nuôi dưỡng hoặc có ý định tìm hiểu về loài chim này. Tuy bệnh Air-sac mite  rất nguy hiểm nhưng lại rất dễ điều trị và kiểm soát nếu bạn nắm rõ những kiến thức cơ bản được đề cập dưới đây.

Air-sac mite là gì?

Trong tiếng anh, từ "Air-sac" có nghĩa là túi khí, ở đây chỉ túi khí trong hệ hô hấp của chim. "Mite" là rận mạt, ký sinh trùng. Nên "Air-sac mite" chỉ một loại ký sinh trùng gây bệnh xâm nhập và sống ký sinh trong hệ hô hấp của chim. Để ngắn gọn và tránh nhầm lẫn, trong bài viết chúng ta sẽ thống nhất sử dụng từ tiếng anh "Air-sac mite" để thảo luận về loại bệnh này.

Kí sinh trùng air-sac mite (Ảnh: ladygouldianfinch)

Những loài nào dễ bị nhiễm bệnh Air-sac mite nhất?

Các nghiên cứu mở rộng đã được tiến hành về bệnh Air-sac mite ở finch (họ sẻ). Kết quả cho thấy bệnh Air-sac mite được tìm thấy ở chim 7 màu và các loài khác sống gần nhau bao gồm: Owl finch (Sẻ cú), Zebra finch (Manh manh), Longtail finch (Long cơ), Pictorella Manikins Finch và Mask Grass Finch. Trong đó chim 7 màu và Pictorella Manikins Finch bị ảnh hưởng nghiêm trọng nhất bởi loại ký sinh trùng này.

Chim 7 màu bị bệnh air-sac mite (Nguồn youtube: Gidimajs)

Air-sac mite là bệnh có thể lây nhiễm

• Ký sinh trùng Air-sac có thể được truyền trực tiếp trong không khí từ khoang mũi của chim bị bệnh sang những con khỏe mạnh lúc chim bệnh ho và hắt hơi
• Lây từ chim bố mẹ sang chim con trong quá trình chim bố mẹ mớm thức ăn
• Lây qua nước uống và thức ăn khi chim bệnh nhốt chung với chim khỏe mạnh

Vòng đời của Air-sac mite

Air-sac mite sống kí sinh trong hệ hô hấp của chim (Khí quản, túi khí, phế quả và phổi). Con cái đẻ trứng trong phổi, trứng sẽ nở thành ấu trùng. Những con cái mới nở sẽ di chuyển đến các túi khí hoặc khoang mũi và khí quản để sống trong đó đợi đến lúc trưởng thành. Đến tuổi sinh sản chúng sẽ quay trở lại phổi nơi có các con đực đang chờ sẵn để đẻ trứng. Chu kỳ này diễn ra trong vòng 6 ngày.

Air-sac mite tấn công hệ hô hấp của chim

Trong hệ hô hấp của chim có phổi và 9 túi khí (air-sac). 9 túi khí này đảm bảo cho khả năng trao đổi chất với tốc độ cao của chim. Các túi khí này có những màng ngăn rất mỏng và ít mạch máu chạy qua. Hệ hô hấp giúp duy trì nhiệt độ cơ thể của chim, khi bị nhiễm kí sinh trùng, chim sẽ nhanh chóng bị mất nhiệt và lạnh. Thông thường chim bị bệnh sẽ xù lông lên để giữ ấm cho cơ thể. Việc cố duy trì nhiệt đô cơ thể cao và ổn định sẽ tiêu tốn của chim rất nhiều năng lượng. Nếu không phát hiện kịp thời, chim sẽ nhanh chóng kiệt sức và chết. Phải cách li chim sang lồng riêng có hệ thống sưởi hỗ trợ bằng bóng hồng ngoại hoặc bóng sợi đốt trong quá trình điều trị. Để đảm bảo an toàn, sử dụng nhiệt kế để kiểm soát nhiệt độ trong lồng sưởi, tránh để nhiệt tăng quá cao gây nguy hiểm cho chim.

Air-sac mite gây hại như thế nào trong cơ thể chim bệnh?

Khi đã xâm nhập vào hệ hô hấp của chim, ký sinh trùng air-sac mite gây tổn thương, xuất huyết dẫn đến viêm phổi và cuối cùng là tử vong nếu không được điều trị. Chúng dùng chân để bám vào các mô liên kết. Khi đó hệ thống miễn dịch của chim sẽ tiết ra các màng nhầy để bao phủ chống lại chúng. Số lượng ký sinh trùng cộng với các màng nhầy này sẽ làm giảm lượng không khí đi vào khi quản, ảnh hưởng đến khả năng hô hấp của chim. Số lượng ký sinh trùng càng tăng lên thì khí quản lại càng bị thu hẹp và chim sẽ bắt đầu hít thở bằng mỏ để tăng cường lượng khí đi vào phổi. Lúc này những dấu hiệu của bệnh sẽ dễ dàng nhận biết khi chúng ta quan sát những biểu hiện của chim từ bên ngoài.

Tại sao chim đã khỏi bệnh vẫn có thể bị tái phát?

Một khi chim bị nhiễm Air-sac mite, gần như không thể diệt trừ hoàn toàn mầm bệnh. Không phải tất cả ấu trùng lúc nở ra đều trưởng thành ngay sau đó. Chúng sẽ duy trì trạng thái ngủ đông trong hệ hô hấp của chim trong một thời gian dài. Bởi vì 9 túi khí (air-sac) có vách ngăn rất mỏng và có ít mạch máu, nên thuốc SCATT và S76 thẩm thấu qua các mạch máu cũng vô tác dụng đối với những ấu trùng đang ngủ đông này. Chúng sẽ thức tỉnh, trưởng thành và lây lan khắp đàn nhanh chóng ngay khi gặp điều kiện thuận lợi như lúc chim bị ốm, bị stress hoặc khi thời tiết nóng và độ ẩm lên cao. Việc phòng bệnh định kỳ bằng SCATT và S76 nên được duy trì thường xuyên và đều đặn để kiếm soát số lượng mầm bệnh dưới mức cho phép. Một số lượng lớn ký sinh trùng Air-sac mite trưởng thành bị tiêu diệt cùng một lúc có thể gây tắc nghẽn đường hô hấp và làm chim chết do bị ngạt thở.

Không phải tất cả các cá thể chim đều dễ bị nhiễm bệnh

Đối với chim 7 màu, tỉ lệ nhiễm bệnh ở chim ngoài tự nhiên đo được là 63%. Khi chim non được cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cần thiết từ lúc mới sinh, nó cho phép chim phát triển một hệ miễn dịch khỏe mạnh. Khi một vài ký sinh trùng Air-sac mite xâm nhập vào hệ hô hấp, hệ miễn dịch của chim sẽ đẩy lùi và giữ số lượng mầm bệnh ở mức thấp, đảm bảo an toàn và không ảnh hưởng đến sức khỏe của chim.

Thuốc điều trị và phòng bệnh Air-sac mite

Hiện nay có 2 loại thuốc phổ biến để điều trị và phòng bệnh Air-sac mite ở chim

+ Thuốc S76

S76 phù hợp với việc điều trị trên số lượng đàn chim lớn hay chim trong Aviary rộng bằng cách pha vào nước cho chim uống. Thuốc an toàn, không gây gại cho sức khỏe và khả năng sinh sản của chim trưởng thành, chim non hoặc trứng nên có thể sử dụng được trong mùa sinh sản. Tìm hiểu chi tiết thêm về loại thuốc này tại bài viết: "Công dụng và cách sử dụng thuốc S76"

+ Thuốc SCATT

Thành phần hoạt tính là Moxidectin. Thuốc tiêu diệt air-sac mite bằng cách can thiệp vào hệ thống truyền dẫn xung thần kinh của ký sinh trùng gây tê liệt dẫn đến chết. Chim cũng như động vật có vú, không có hệ thống truyền dẫn xung thần kinh giống dư như ký sinh trùng nên thuốc không có hại cho chúng. Thuốc SCATT sẽ thẩm thấu vào mạch máu của chim và có tác dụng liên tục trong 3 tuần. Nhà sản xuất khuyến cáo nên tái điều trị và phòng bệnh 3-4 lần mỗi năm.  Sử dụng thuốc ngay sau mỗi mùa sinh sản và thay lông. Tìm hiểu chi tiết thêm về loại thuốc này tại bài viết: "Công dụng và cách sử dụng thuốc Scatt"

Lưu ý: Việc điều trị bằng S76 và SCATT không phải lúc nào cũng thành công 100%. Những con chim bị quá nặng có thể chết sau 2 đến 7 ngày sau khi điều trị do quá nhiều ký sinh trùng bị giết chết gây tắc nghẽn đường hô hấp.

Một số địa chỉ tham khảo để đặt mua online: tranlinhsr pet shop, D-Corner PetShop, phantanvietpr

Kết

Trên đây là các kiến thức về bệnh Air-sac mite cũng như cách phòng tránh, điều trị bệnh. Người nuôi lưu ý cần sử dụng các loại thuốc đặc trị để phòng bệnh định kỳ cho chim, tránh những thiệt hại không đáng có. Đồng thời việc duy trì và cung cấp một chế độ dinh dưỡng đầy đủ cũng rất quan trọng trong việc giúp chim giữ được thể trạng tốt, giúp tăng cường hệ miễn dịch ở chim bố mẹ cũng như các thế hệ sau để chống lại những tai họa luôn rình rập, những mầm bệnh đang ngủ đông mang tên Air-sac mite!

Nguyễn Khắc Phi Long